Πόσο γαληνεύει την ψυχή ένα ταξίδι στον χρόνο, έστω και φανταστικό; Σ’ ένα τέτοιο ταξίδι θα πάρουμε μέρος σήμερα, μέσα απ’ το βιβλίο του Μιλτιάδη Τσαπόγα: Ιππότες στον Μοριά και συγκεκριμένα στο φημισμένο λιμάνι της Γλαρέντζας, απ’ το οποίο σήμερα επιβιώνουν μόνο κάποια ταπεινά ερείπια. Όμως, όσο κι αν δεν το βλέπουμε πια δίπλα μας, πάντα μπορούμε να το επισκεπτόμαστε με τα μάτια της φαντασίας μας, χάρη στις πένες εμπνευσμένων συγγραφέων. Ας ξεκινήσουμε:
“Τ’ απόγευμα ως τις πέντε, είχα πια καταλήξει στην Κυλλήνη (νομός Ηλείας) όπου θα περατωνόταν για την ημέρα εκείνη το οδικό μου ταξίδι. Για όποιον δεν ξέρει, η Κυλλήνη είναι μια ωραία ευλίμενη κωμόπολη απλωμένη σε μιαν ακρούλα κοντινά στα Χελωνάτα, με καλή παραλία και κάμποσες ψαροταβέρνες.
Η Κυλλήνη 
Ο νομός Ηλείας
Στους πρωτινούς καιρούς κάμανε την εμφάνισή τους κατά το μέρος αυτό πλευτικά (πλοία) από πολύ μακριά, ως απ’ τα πέρατα της Αδριατικής ή της Μεσογείου, μα δεν είναι απίθανο να φτάνανε και από πουθενά αλλού μακρύτερα. Την ευάρεστη οσμή από εκείνους τους καιρούς μπορείς καλά να την επάρεις, αφού πρώτα ρωτήσεις κάποιον εντόπιο να μάθεις καταπώς θα βρεθείς στα ερείπια της μεσαιωνικής Γλαρέντζας.
Χρώμα ρόδινο και μυστηριακό καταπλημμύριζε από τα δυτικά την ηλειακή (του νομού Ηλείας) πλάση, την ώρα εκείνη του λιογέρματος κατά την οποία άφηνα οπίσω μου την ανηφοριά κι έβανα να περπατώ μονάχος απάνω στο χαμηλό το λόφο που συγκρατά απάνω του τον σωρό των ερειπίων της μεσαιωνικής καστροπολιτείας της Γλαρέντζας.
Απομεινάρια απ’ το κάστρο της Γλαρέντζας 
Απομεινάρια του ναού (Saint Francis)
Αναμεταξύ των ετών 1210 και 1218, ο ξακουστός πρίγκιψ του Μοριά και παλιός σταυροφόρος Γοδεφρείδος Α των Βιλαρντουέν, σαν έφτασε μια φορά συνοδεία ιπποτών εις την παραθαλάσσια αυτή περιοχή της ηγεμονίας του είδε αι εκτίμησε την ησυχία της ολότελα ακυμάντου θαλάσσης του ορμίσκου που οι Ρωμαίοι καλούσαν όρμο του Αι Ζαχαρία.
Ο λόφος της Γλαρέντζας 
Γοδεφρείδος Βιλεαρδουίνος
Έβαλε, λοιπόν, τους μαστόρους του να ξεκινήσουν στο μέρος αυτό ένα μικρό κάστρο. Τούτο το καστράκι δεν θα γεννιότανε για άλλο σκοπό, παρά για να βαστά συντροφιά σ’ ένα ολοκαίνουργιο πόρτο (λιμάνι) που ο πρίγκιπας προόριζε να γενεί το επίσημο λιμάνι της φραγκικής πρωτεύουσας Ανδραβίδας.[…]
Όλα γινήκαν όπως τα σχεδίασε σοφά ο Γοδεφρείδος και σε μερικά χρόνια το νέο τούτο πόρτο είχε πλέον κατακτήσει τόση φήμη, που έφτασε να γίνει το ονομαστότερο επίνειο του πριγκιπάτου, ενώ περίγυρα απ’ το ταπεινό καστράκι που το φύλασσε, άρχισε σιγά σιγά να λαμβάνει μορφή μια νιογέννητη πολίχνη. Το όνομα αυτής Γλαρέντζα.
Κάποτε, σαν κατεβήκανε κατά τη γης απ’ τους ουρανούς οι αγγέλοι για να πάρουν εις τις αγκάλες τους την περιπετειώδη ψυχή του γεροσταυροφόρου Γοδεφρείδου […] η Γλαρέντζα από μικρά πολίχνη ξεκινά να μεταμορφώνεται σε κάτι σπουδαιότερο: Σε μια από τις φανταχτερότερες εμπορικές καστροπολιτείες του καιρού της.
Μα εδώ που είμαστε λέω να κάνω μία παύση εις τα ιστορικά λόγια κι ατόφια να σας δώσω πως ονειρεύτηκα αυτή […] τη μυριοχάριτη πολιτεία.
Φανταστική αναπαράσταση της Γλαρέντζας
Και το λοιπόν, ορίστε τί είδα: πλημμυρισμένοι ήσαν οι δρόμοι και οι στενωποί από πλήθος ανθρώπων κάθε λογής. Βιλλάνοι (χωρικοί) ταπεινοί ήσαν οι περσότεροι κι ανάμεσά τους ξεχωρίζανε βουργήσιοι (αστοί) καλοντυμένοι, κόμητες και κοντέσες από της Φραγκιάς τα τοπία, φραγκοκαλόγεροι κουκουλάτοι, βάγιες στρογγυλές που ακολουθάγαν λυγερές κι αομορφοπροσωπάτες δυχατέρες, φιγούρες φρόνιμες της κοσμικής ιπποσύνης κι άλλες αυστηρότερες ιεροϊπποτικές, θαλασσοξακουσμένοι καραβοκύρηδες και κάθε είδους εργατιά της θάλασσας κ.α.
Στα πλαϊνά των δρόμων της πολιτείας, έμποροι σωρός από τη Βενετιά, το Πριγκιπάτο του Μοριά κι απ’ την περιπλανώμενη φυλή των Ιουδαίων, παζάρευαν με το λαό του κόσμου όλου τ’ αγαθά: γούνες, μεταξωτά, υφάσματα, κεριά, μπακίρια, μέλι, κι ό,τι βάνει ο νους τ’ ανθρώπου εκείνοι το ‘χανε και το πουλάγανε.
Κοντά σ’ αυτούς λησμόνησα να ειπώ […] είδα και μερικούς σαράφηδες πως έβαναν στο ζύγι νομίσματα παντοειδή, ενώ παρέκει, πολύχρωμοι και ριγωτοί ζογκλάτορες σκαρώνανε κόλπα θαυμαστά. Τέλος, τη σιγαλιά απ’ τις λιγοστές αφώτιστες απομακρυσμένες της πολιτείας ερημιές σκεπάζαν αισθηματικοί σκοποί ερωτομαγεμένων φλαουτιέρηδων.
Αφού απόλαυσα για χρόνο ακαθόριστο όσα μόλις σας περιέγραψα, καθώς έπεφτε η νύχτα, στράφηκα προς μια άλλη μεριά της αψηλής κρυψώνας μου, όπου είχα τη δυνατότητα πανοραμικά ν’ αγναντέψω το κοσμοξάκουστο πόρτο του Αι Ζαχαρία. Τούτο ήταν ολόγιομο από παντοειδή μεσαιωνικά σκαριά μικρά και μεγάλα, δικάταρτα, τρικάταρτα και μεγαλύτερα ακόμα, που άλλα από εκείνα είχαν τ’ άλμπουρα λευκά κι απλούμιστα κι άλλα ζωγραφισμένα με κάτι λέοντες τρομαλέους, και κάτι σταυρούς πελώριους και περίτεχνους και κάτι ολάνθιστα φραγκικά κρίνα.
Σαν τράβηξα το λοιπόν κι από εκεί το βλέμμα μου […] τήραξα το κρεμάμενο μεσούρανα […] και με τα πανάγρυπνα στρογγυλόγλυφα πυργιά του να στραφταλίζουν στις νυχτόδρομες αχτίδες της σεληναυγής, ως ασημόχρυσα ηγεμονικά σκήπτρα, το παραμυθογέννητο γοτθικό καστροπάλατο των Βιλεαρντουέν, Χλεμούτσι.
Το κάστρο Χλεμούτσι (Clermont) κοντά στη Γλαρέντζα
Μα εκεί που θαύμαζα αχορτάστως, μ’ όλη μου της ψυχής την έξαψη τ’ ονείριο κείνο θέαμα, μιας μικράς κατάλευκης γλαύκας το φάσμα με απόκοσμα ξεφωνητά μ’ έκανε αίφνης να πεταχτώ απ’ το ονειροπόλημά μου, χάνοντας απ’ τα μάτια μου μεμιάς όλα εκείνα τα θαμαστά και τα παραμυθένια που ονειρευόμουν, για να βρεθώ σε μια στιγμή […] πίσω εις το μισό σκαλούνι το μικρό του μεσαιωνικού ερειπίου που είχα επισκεφτεί το γέρμα.” Μιλτιάδης Τσαπόγας, Ιππότες στον Μοριά, εκδόσεις Δαίδαλος, σελ. 267-272